Lozan Barış Antlaşması

ZAFERİN VE BAĞIMSIZLIĞIN TESCİLİ

LOZAN ANTLAŞMASI 24 TEMMUZ 1923

1. Lozan Görüşmeleri: 20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923
2. Lozan Görüşmeleri: 23 Nisan 1923 – 24 Temmuz 1923

Katılan Devletler

İngiltere – İtalya – Yunanistan – Fransa

Japonya – Romanya – Yugoslavya

Boğazlarla ilgili Görüşmelere Katılanlar

Sovyet Rusya-Bulgaristan

Gözlemci Devlet

ABD

Konferansın Toplanma Yeri Sorunu

TBMM, konferansın İzmir’de toplanmasını istiyordu. Böylece Mustafa Kemal Paşa’nın konferansı etkilemesi kolaylaşacak, Türk heyeti ile TBMM arasındaki haberleşme daha kolay sağlanacaktı.

İtilaf Devletleri ise uluslararası konferansların tarafsız ülkelerde toplanması gerektiğini bildirdiler. Konferansın İsviçre’nin Lozan kentinde yapılması kabul edildi.

Konferansa Gönderilecek Temsilci Sorunu

TBMM’yi Lozan Konferansı’nda hükümet başkanı Rauf (Orbay) Bey temsil etmek istiyordu. Amacı Mondros Ateşkesi’ni imzalamakla edindiği kötü izlenimi silmekti. Mustafa Kemal Paşa Mudanya’da başarılı bir ateşkes imzalamış olan İsmet Paşa’yı tercih etti. TBMM tarafından İsmet Paşa’nın temsilci olması kararlaştırıldı.

Konferansta Görüşülecek Konular

Türk heyeti, konferansta sadece Kurtuluş Savaşı’yla ilgili konuları değil yüzlerce yıllık sorunları görüşecekti.

Türk heyeti iki konuda kesinlikle taviz vermeyecekti. Bunlar;

 Ermeni meselesi

 Kapitülasyonların kaldırılması

Konferansta görüşülecek diğer konularla ilgili olarak ise pazarlık yapılacaktı.

Lozan Görüşmelerinin Başlaması ve Kesilmesi

20 Kasım 1922’de başlayan Lozan görüşmeleri bir süre sonra tıkandı. İtilaf Devletleri Türk heyetinden birçok konuda taviz istediler. En çok anlaşmazlık çıkan konular şunlardı.

 Kapitülasyonlar

 Dış borçlar

 Musul sorunu

 Boğazlar sorunu

Bu gelişmeler üzerine Lozan görüşmeleri 4 Şubat 1923’te kesildi.

Lozan görüşmelerinin kesildiği dönemde Türkiye’de iki önemli olay meydana geldi.

 İzmir I. İktisat Kongresi- 17 Şubat 1923

 I. TBMM’nin feshedilmesi 1 Nisan 1923

Lozan Görüşmelerinin Yeniden Başlaması ve Barış Antlaşmasının İmzalanması

Lozan konferansının dağılması üzerine TBMM, boğazlar ve çevresini ele geçirmek için hazırlık yapmaya başladı. İngilizlerle savaş tehlikesi ortaya çıktı.

İngiltere’de ise kamuoyu yeni bir savaşa karşı idi. Ayrıca İngiliz sömürgeleri çıkacak bir savaşta yardım göndermeyeceklerini, diğer Avrupa devletleri ise tarafsız kalacaklarını açıkladılar.

Her iki tarafında savaşı göze alamaması üzerine konferans yeniden toplandı. 24 Temmuz 1923‘te Lozan Antlaşması imzalandı.

ANTLAŞMANIN MADDELERİ

1-SINIRLAR

Doğu Sınırı: Kars antlaşması geçerli oldu.

Irak Sınırı: Musul konusunda anlaşmazlık çıkması üzerine

Türkiye ile İngiltere arasında ikili görüşmelere bırakıldı.

Suriye Sınırı: 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşmasına göre belirlendi.

Batı Sınırı: Meriç nehri sınır oldu.

Ege Adaları: Bozcaada ve Gökçeada Türkiye’ye, Oniki Ada İtalya’ya, diğer bütün Ege adaları silahsızlandırılması şartıyla Yunanistan’a verildi. II. Dünya savaşından sonra imzalanan Paris Antlaşması ile 12 Ada Yunanistan’a verildi.

2-BOĞAZLAR

 Boğazların yönetimi başkanlığını bir Türk’ün yapacağı uluslararası komisyona bırakılacak. Boğazların her iki yakasında yirmişer km’lik alan silahsızlandırılacak

 Ticaret gemileri serbestçe boğazlardan geçebilecek

 Savaş gemilerine tonaj sınırlaması getirilecek.

 Savaş ihtimali olduğunda Türkiye boğazlan silahlandırabilecek

3-İSTANBUL’UN DURUMU

İstanbul’un Lozan Antlaşması’nın TBMM’de onaylanmasından sonra bir buçuk ay içerisinde İtilaf Devletlerince boşaltılması kararlaştırıldı.

4-KAPİTÜLASYONLAR

Kapitülasyonların bütün sonuçlarıyla birlikte kaldırılması kabul edildi.

5-DIŞ BORÇLAR

 En çok Fransa ile aramızda bu konuda sorun çıktı.

 Düyun-u Umumiye İdaresi kaldırıldı.

 Osmanlı borçları Osmanlı Devleti’nden ayrılan devletler arasında paylaştırıldı.

 Borçların önemli bir kısmını Türkiye ödeyecekti.

 Borçlar Türk lirası ya da Fransız frangı ile ve taksitler halinde ödenecekti.

6-PATRİKHANE

 Yabancı kiliselerle ilişki kurmaması şartıyla patrikhane İstanbul’da kalacak

 Seçilen patriği Türk hükümeti onaylayacak

7-YABANCI OKULLAR

 Türkiye’de bulunan bütün yabancı okullar Türk Milli Eğitim sistemine bağlı olacak.

 Bu okullar Türk müfettişlerince denetlenecek.

8-SAVAŞ TAZMİNATI

 Yunanistan’dan savaş tazminatı olarak sadece Edirne’nin Karaağaç istasyonu alındı.

9-AZINLIKLAR

 Türkiye’de bulunan bütün azınlıklar Türk vatandaşı sayıldı. Böylece Avrupalı devletlerin içişlerimize karışmaları önlendi.

 Batı Trakya Türkleri ile İstanbul Rumları hariç Yunanistan’daki Türkler ve Türkiye’deki Rumların yer değiştirmesi kararlaştırıldı.

LOZAN ANTLAŞMASI’NIN ÖNEMİ

 Türkiye’nin bağımsızlığı uluslar arası alanda resmen tanındı.

 Türk milleti açısından I. Dünya savaşı sona erdi.

 Boğazlar komisyonunun varlığı milli egemenliğimize gölge düşürdü.

 Uzun yıllar süren kapitülasyonlar, dış borçlar, azınlıklar gibi sorunlar çözümlendi.

 Irak sınırı hariç diğer sınırlarımız belirlendi.

 Türk bağımsızlık savaşı diğer esir milletlere örnek oldu.

Antlaşmadan Sonra Sorun Olan Konular

 Musul Sorunu

 Hatay Sorunu

 Boğazlar Sorunu

 Nüfus mübadelesi

 Yabancı okullar