Kapitülasyonlar

Kapitülasyon Nedir?
• Kapitülasyon, bir devletin bir anlaşmaya bağlı olarak başka devletlere tanıdığı iktisadi (ekonomik) ve sosyal ayrıcalıklara denir. Kısaca Osmanlı Devletinin bazı Avrupalı devletlere verdiği ticari faaliyet iznidir. Ekonomik imtiyaz, ticari ayrıcalık olarak da bilinir.

• Osmanlı Devleti, Coğrafi Keşiflerden sonra önemini kaybeden Akdeniz ticaretini canlandırmak ve Fransa’yı Avrupa Haçlı birliğinden koparmak için Kanuni Sultan Süleyman zamanında Fransa’ya kapitülasyonlar vermiştir. Daha sonra bu kapitülasyonlar genişletilmiş ve başka ülkelere de verilmiştir.
Kapitülasyonlar sayesinde Avrupalı devletler Osmanlı topraklarında ve denizlerinde serbestçe ticaret yapabilmişler ve birçok hakka sahip olmuşlardır.

• Sanayi İnkılabından sonra hammadde ihtiyacı ve pazara arayışına giren Avrupalı devletler, kapitülasyonlarla sahip oldukları haklardan yararlanarak Osmanlı ülkesini açık pazar haline getirmişlerdir. Bu durum Osmanlı Devletinin ekonomik olarak çökmesine neden olmuştur.

• Osmanlı Devleti kapitülasyonlardan kurtulamadığı gibi, bozulan ekonomisini düzeltmek için Avrupalı devletlere borçlanmış ancak aldığı borçları ödeyememiş ve Düyunu Umumiye Teşkilatının kurulması ile gelir kaynakları yabancı devletlerin kontrolüne girmiştir.
• Birinci Dünya Savaşını kapitülasyonlardan kurtulmak için bir fırsat olarak görmüş ancak istediğini elde edememiştir.

• İlk kez Misakı Milli kararlarında kapitülasyonlara açıkça karşı çıkılmıştır. Çünkü kapitülasyonlar tam bağımsızlık egemen devlet ilkesine aykırı bir durumdur.

• İtilaf Devletleri Sevr Barış Antlaşmasında kapitülasyonları yeniden ve daha geniş olarak yürürlüğe koymuşlarsa da, Lozan Antlaşması ile kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.