Hacı Bektaş Veli’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkılar

KMYV.1.2.4. Hacı Bektaş Veli’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Hacı Bektaş Veli’nin kişiliği ve anlayışından hareketle Anadolu irfanının kaynağı ve önemi
vurgulanır.
b) 13. yüzyıl Anadolu tarihinin bunalımları ve bu bunalımlara Hacı Bektaş Veli’nin sunduğu
reçetelerin uygulanma pratiklerine değinilir.
c) Ahmet Yesevi’nin temellerini attığı “marifet” ve “hakikat” kavramlarını Hacı Bektaş Veli’nin
sistemleştirdiğine ve hayata dâhil ettiğine değinilir.

HACI BEKTÂŞ VELÎ (1209, Nişabur – ö. 1271, Nevşehir)
Hacı Bektâş Velî, mistik, seyyid, mutasavvıf, âlim ve İslam filozofu.
Alevi-Bektâşilik’in fikir ve isim öncülerindendir. Kendisinin yolunu takip edenlere Bektâşi adı verilir.

‘Bir olalım, iri olalım, diri olalım.’
‘İncinsen de İncinme.’
‘Her ne ararsan kendinde ara’
‘Oturduğun yeri pak et, kazandığın lokmayı hak et’
‘Düşmanın bile insan olduğunu unutma; sözleri ile bütün insanlığı sevgi, saygı, barış ve kardeşliğe davet eden Hacı Bektaş Veli, iyiyi, doğruyu, güzeli, ahlaklı ve erdemli olmayı insan olmanın en temel vasfı olarak tanımlamıştır.

Asıl adı Bektaş olup muhtemelen ölümünden sonra Hacı Bektâş-ı Velî diye şöhret bulmuştur.
XIII. yüzyıl Selçuklu Anadolusu’nda Babaî hareketinin lideri Baba İlyâs-ı Horasânî’nin çevresine, XIV. yüzyılda Yeniçeri Ocağı’nın kuruluşuna, XVI. yüzyılda kendi adını alacak olan Bektaşîlik tarikatının teşekkülüne adı karışan Hacı Bektâş-ı Velî’nin, devrinin kaynaklarında hemen hiçbir iz bırakmadığına bakılırsa yaşadığı dönemde yaygın bir şöhrete sahip olmadığı söylenebilir.

Öte yandan Yeniçeri Ocağı’nın ve Bektaşîliğin pîri kabul edilmesi ve Alevî-Bektaşî kesiminde bir iman esası olan güçlü konumu onu çözümlenmesi gereken tarihî bir problem haline dönüştürmektedir. Bu durum, hakkındaki yetersiz tarihî bilgilerle menkıbelerin yarattığı çift yönlü (tarihî-menkıbevî) şahsiyetinin birbiriyle uyuşmazlığından kaynaklanmaktadır.
Menkıbevî Hacı Bektaş Rum abdallarının pîridir; Diyâr-ı Rûm’un (Anadolu) büyük evliyasındandır. Tarihî şahsiyetini menkıbevîleştiren anlaşılması ve tahlili güç bu dönüşüm süreci, onu daha XIV. yüzyıldan itibaren zamanımızda da bütün gücüyle varlığını koruyan çok önemli bir kültün, Anadolu’daki heterodoks Müslümanlığın merkez şahsiyeti yapmıştır.

Ne Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ne Yûnus Emre ne de Anadolu’da yaşamış başka hiçbir sûfî onun kadar güçlü bir kutsallaştırmanın konusu olmuştur. Bu bağlamda, bugünkü Hacı Bektâş-ı Velî’nin tarihî Hacı Bektâş-ı Velî’nin ölümüyle doğduğunu söylemek tarihî bir gerçeği ifade etmek olacaktır. Dolayısıyla Hacı Bektâş-ı Velî’yi bu iki paralel (yaşarken ve öldükten sonraki) kimliğiyle ele almak zarureti vardır. Ancak yaşadığı dönem ve çevreden hiçbir yazılı kaynak veya belge bugüne intikal etmediğinden onun tarihî hüviyetini belirleyebilmek mitolojik şahsiyetini tahlil etmekten çok daha zordur. Dönemin resmî kronikleri, hatta sûfî kaynakları bile ondan bahsetmez.

AHİ EVRAN VE HACI BEKTÂŞ
Âhiler’in reisi olan ve Kırşehir’de yaşayan Ahi Evran’nın Hacı Bektâş Veli ile dostlukları vardı. Sivas’taki Âhiler çok geniş bir teşkilâta sahip oldukları gibi Babâîler ile de sıkı münasebetlerde bulunuyorlardı. Velâyet-nâme-i Hacı Bektâş Velî adlı eser Hacı Bektâş-ı Velî’nin sık sık Kırşehir’e ziyaretlerini ve Ahi Evran’la yaptığı sohbetlerini anlatmaktadır.

OSMANLI ORDUSU VE HACI BEKTÂŞ-I VELÎ
Osmanlı Sultanları ile halk tarafından da sevildi ve hürmet gördü. Osmanlı Ordusunda yeniçeriler Bektaşîlik kurallarına göre yetiştirilirdi. Bu nedenle Yeniçerilere tarihte Hacı Bektâş Velî çocukları da denirdi. Ocağın kurucusu Hacı Bektâş Velî olarak kabul edilirdi. Seferlere giderken yanlarında daimâ Bektaşî dede ve babaları eşlik ederlerdi. Bugün Balkanların her köşesine Bektaşîliği yeniçeriler taşımıştır. Hacı Bektâş Velî’nin sohbetlerini takip ederek onun tarikâtına bağlananlara ise “Bektaşî” adı verildi.

HACI BEKTÂŞ-I VELÎNİN ESERLERİ
Velâyet-nâme-i Hacı Bektâş-ı Velî
Makalat – (Arapça)
Kitâbu’l-Fevâid
Şerh-i Besmele
Şathiyye
Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye