Sosyal Bilgiler 5 Bir Ülke Bir Bayrak Ünitesi Özet-1

 

 

Sosyal Bilgiler 5 Bir Ülke Bir Bayrak Ünitesi Özet

ÜNİTE : BİR ÜLKE BİR BAYRAK 1.BÖLÜM
TOPLUMSAL YAŞAM VE YASALAR

Yeryüzünde birbirinden farklı pek çok toplum bulunur. Her toplumda da toplumsal yaşamı düzenleyen yasalar vardır. Eğer bu toplumsal yaşamı düzenleyen yasalar olmasaydı toplumda bir düzen oluşmazdı. Herkes kendi isteği gibi davranırdı. Başkalarını düşünmez, kendi çıkarları için çalışırdı. İnsanlar birbirlerine zarar verirdi. Toplumsal yaşam çekilmez bir hâl alırdı.

Toplum yaşamını düzenleyen yasalar insanlar arasındaki ilişkileri de düzenler.. Toplumsal yaşamı düzenleyen yasalar yazısız ve yazılı kurallar olmak üzere ikiye ayrılır.

  1. YAZISIZ KURALLAR:

Örfler, âdetler, gelenek ve görenekler, görgü kuralları, ahlak kuralları yazısız yasalardır.

Bu kurallar toplum içindeki davranışlarımızı düzenleyen saygı ve sevgiyi temel alan kurallardır.Bu yasalar, kişilerin davranışlarını iyi-kötü, doğru yanlış,olumlu-olumsuz olarak değerlendirirler.Bunlara uymayan kişiler toplum tarafından ayıplanır,kınanır. Onlarla kimse arkadaşlık etmez, konuşmak istemez. Bu kişiler yalnız kalır.Bu kurallara uymayan kişiye devlet ceza vermez. Ancak bu kişilere toplum hoş gözle bakmaz,ayıplar ve dışlar.

Yazısız kurallar;

v  Toplum içinde kendiliğinden doğar.

v  Davranış biçimleri ile nesilden nesle geçer ve süreklilik kazanır.

v  Toplumdan topluma değişiklikler gösterebilir

Yazısız kurallardan bazıları şunlardır:

ü  Kendi haklarımızı korumak ve başkalarının haklarına saygılı olmak.

ü  Komşularımızla iyi geçinmek.

ü  Sokakta, otobüste yüksek sesle konuşmamak.

ü  Büyüklere saygı, küçüklere sevgi göstermek.

ü  Hoşgörülü ve alçakgönüllü olmak.

ü  Toplu taşıma araçlarında hastalara, yaşlılara, engellilere yer vermek.

ü  İnsanları güler yüzle karşılamak,selamlamak ve gönül kazanmak.

ü  Otobüse ve trene binerken, sinema ve tiyatroya girerken sıraya girmek.

ü  Başkalarının düşüncelerine saygı göstermek.

A))    Örf ve Âdet:

Toplumun bireylerden beklediği davranışlardır. Örf ve âdetler toplumun saygı duyulmasını istediği değerlerden oluşur.

B))    Gelenek:

Bir toplumda, bir toplulukta saygın tutulup kuşaktan kuşağa iletilen, yaptırım gücü olan alışkanlıklar,bilgi, töre ve davranışlara gelenek denir.

C))    Görenek:

En sade tanımıyla bir şeyi görüle geldiği gibi yapma alışkanlığı olan görenek, öteki sosyal alışkanlık gibi gerekli ve uygun görülenleri kapsar. Ama bunların mutlaka yerine getirilmesini istemez. Göreneğin örfe, âdet, geleneğe bakarak yaptırım gücü daha zayıftır.

D))   Ahlâk:

Toplumun iyi ve doğru kabul edilen davranışları yapmak kötü ve yanlış kabul edilen davranışları yapmamaktır.

 

  1. YAZILI KURALLAR:

 

Toplum hayatını düzenleyen yazılı hukuk kurallarıdır. Bunlar anayasa, kanun, tüzük ve yönetmelik adlarını alırlar. Bu hukuk kuralları, hem bireylerin birbirleriyle hem de devletle olan ilişkilerini düzenler. Bunlar toplumdaki bireylerin uyması zorunlu olan kurallardır. Hiç kimse yasaların düzenlediği bu kurallara uymama hakkına sahip değildir.Hukuk kuralları herkes için geçerli olan genel kurallardır. Kişilere göre farklı uygulanmaz.

Yazılı kuralları devlet koyar. Yurttaşlar bu kurallara uymak zorundadırlar. Uymayanlar devlet tarafından belirlenen suç özelliğine göre cezalandırılırlar.

Yazılı kuralları genel ve özel kurallara olmak üzere iki kısımda ele alabiliriz:

A))    Genel Kurallar:

Toplumu oluşturan tüm bireylerin uyması gereken kurallardır. Hırsızlık yapmamak,başkalarının haklarını ihmal etmemek,başkalarının canına ve malına zarar vermemek,askerlik yapmak, vergi vermek gibi.

B))    Özel Kurallar:

Kişinin içinde bulunduğu toplumun yaşayışını düzenleyen özel kurallardır. Okula giden bir öğrencinin okulda uyması gereken özel kurallar gibi.

Yazılı hukuk kurallarının başında anayasa ve yasalar gelmektedir.

  ANAYASA:

  Yazılı kuralların en önemlisi anayasadır.

Anayasa, bir devletin yönetim biçimini belirten, vatandaşların temel haklarını tespit eden yazılı belgedir.

Anayasa devletin temel kanunudur. Bu bakımdan yasa, tüzük ve yönetmeliklerden önce gelir. Hiçbir kanun anayasaya aykırı olamaz.Anayasa devletin temel niteliklerini tanımlar ve vatandaşların hak ve özgürlüklerini belirtir.

Yasa ise, devletin yasama organı tarafından anayasaya uygun olarak hazırlanmış, herkesin uymak zorunda olduğu yaptırıma bağlı kurallardır.

Anayasanın Özellikleri:

  • Kısa ve öz olarak hazırlanmıştır. 177 maddesi vardır. Yaklaşık 180 sayfadır.
  • Bütün konuların özüdür. Kanunlar anayasaya uygun olarak hazırlanır.
  • Millet ya da milletin seçtiği temsilciler tarafından hazırlanıp kabul edilir.
  • Vatandaşların temel hak ve görevlerini belirtir.
  • Devletin nasıl yönetileceğini gösterir.
  • Egemenliğin kim tarafından ve nasıl kullanılacağını açıklar.

Toplumun ihtiyaçları ve şartlar zamanla değiştiğinden dolayı anayasalarda da değişiklikler yapılabilir.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASALARI

1921 ANAYASASI ( TEŞKİLAT-I ESASİYE’Sİ)

ü  Cumhuriyetin ilanından önce Kurtuluş Savaşı devam ederken kabul edilen bir anayasadır.

ü  Ayrıntılı olmayan kısa bir anayasa olup hak ve özgürlüklere yer vermemiştir.

ü  Yasama, yürütme ve yargı güçleri TBMM’de toplanmıştır. (Güçler birliği)

ü  Milli egemenlik ilkesinin kabul edildiği ilk anayasadır.

ü  Türk tarihinin en kısa süreli anayasasıdır.

ü  TBMM Başkanı aynı zamanda Devlet Başkanı’dır.

ü  İlk anayasadır.

ü  Kuvvetler birliği ilkesini benimsemiştir.

ü  Hükümet, seçtiği vekiller tarafından yönetilir.

ü  Seçimler iki yılda bir yapılır.

Hangi ilin başkent olacağına karar verilmemiştir.

 

1924 ANAYASASI:

  • Cumhuriyet döneminin ilk anayasasıdır.
  • 36 yıl yürürlükte kaldığı için en uzun süreli anayasamızdır.
  • 1937 yılında Atatürk ilkeleri bu anayasaya girmiştir.
  • En uzun süreli anayasadır.
  • En çok değişiklik yapılan anayasadır.
  • Kişi hak ve özgürlükler tanınır.
  • Sosyal haklara yer verilmez
  • Devletin yönetim şekli cumhuriyettir.
  • Devletin dini İslam, başkenti Ankara ve dili Türkçedir.
  • Devletin başkenti, rejimi ve bayrağı değiştirilemez.
  • Yasama ve Yürütme yetkileri meclise aittir.
  • Yargı, bağımsız mahkemelerce yürütülür.
  • Seçimler dört yılda bir yapılır.

Not: Devletin dini İslam’dır maddesi 1928 yılında anayasadan çıkarıldı.

 

1961 ANAYASASI:

ü  Temel insan hak ve özgürlüklerine en fazla yer veren anayasamızdır. Bu nedenle en özgürlükçü anayasamızdır.

ü  Yasama, yürütme ve yargı organları (güçleri) birbirinden tamamen ayrılmıştır. Böylece “Güçler Ayrılığı” kesinleşmiştir.

ü  Devletin “sosyal devlet” özelliği öne çıkartılmıştır.

 

1982 ANAYASASI:

  • Bugün kullandığımız anayasamızdır.
  • 1961 Anayasası’nın getirmiş olduğu özgürlüklerde kısıtlamaya gitmiştir.
  • İnsanların demokrasi bilinci geliştikçe,toplumsal ihtiyaçlara göre günümüze kadar birçok değişiklikler yapılmıştır.

 

ANAYASAMIZIN DEĞİŞTİRİLEMEYECEK MADDELERİ:

 

DEVLETİN ŞEKLİ

Madde–1: Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

 

CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ (ÖZELLİKLERİ)

Madde–2: Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, mili dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devletidir.

 

DEVLETİN BÜTÜNLÜĞÜ, RESMİ DİLİ, BAYRAĞI,MİLLİ MARŞI VE BAŞKENTİ

Madde–3: Türkiye devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı,şekli kanunda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı “İstiklal Marşı’dır. Başkenti Ankara’dır.

 

DEĞİŞTİRİLEMEYECEK HÜKÜMLER:

Madde–4: Anayasamızın 1’inci maddesindeki devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile 2’inci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3’ünüc maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklifi verilemez.

 

CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI:

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel görevleri vardır. Devletin bu temel görevlerini yerine getirmesi için üç temel organ oluşturmuştur. Bunlar yasama, yürütme ve yargı organlarıdır.

 

YASAMA ORGANI:

Yasama” kanun yapma demektir. Anayasamızda yasama görevi Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) verilmiştir.TBMM millet tarafından seçilen 550 milletvekilinden oluşur. Milletvekili seçimleri 5 yılda bir yapılır.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Görev ve Yetkileri:

  • Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak.
  • Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek.

 

  • Para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek.
  • Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak.
  • Genel ve özel af ilânına karar vermek

 

YÜRÜTME ORGANI:

Yürütme, kanunlara uygun bir şekilde ülkenin yönetilmesi demektir. Anayasamıza göre yürütme görevi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kuruluna aittir. Bakanlar Kurulunun başkanı başbakandır.

 

1-)))  Cumhurbaşkanı:

Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk milletinin birliğini temsil eder.Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir. Görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. TBMM üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi için yirmi milletvekilinin yazılı teklifi gerekir.

Cumhurbaşkanının Görevlerinden Bazıları Şunlardır:

1)       Kanunları yayınlamak,

2)       Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermek(veto etmek) veya Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna (referandum) sunmak,

3)       Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek,başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek.

4)       Milletler arası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak, Genelkurmay Başkanını atamak,

5)       TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek.

6)       Yükseköğretim kurulu üyeleri ile üniversite rektörlerini seçmek,

7)       Yüksek yargı organlarının üyelerinin bir kısmını ya da tamamını seçmek.

 

2-))  Bakanlar Kurulu:

Bakanlar Kurulu, başbakan ve bakanlardan kurulur.

a)) Başbakan:

Cumhurbaşkanınca, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından (genellikle seçimlerde en çok oyu almış siyasi partinin genel başkanı) atanır.Bakanlar Kuruluna başkanlık eder. Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar:

b)) Bakanlıklar:

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca atanır.Her bakan, başbakana karşı sorumlu olup ayrıca kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden sorumludur.

 

NOT: Bakan olabilmek için milletvekili olma şartı olmamasına rağmen, başbakan olabilmek için milletvekili olma şartı vardır.

 

YARGI ORGANI:

Devletin yargı görevi, anayasamıza göre bağımsız mahkemelerce yürütülür. Mahkemeler bağımsızdır.Hiçbir organ, makam, kurum veya kişi yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere;

v  Emir ve talimat veremez,

v  Genelge gönderemez,

v  Tavsiye ve telkinde bulunamaz.

Yasama ve yürütme organları da, mahkeme kararlarına uymak zorundadır

ETİKETLER:
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.